Understanding BIOS and CMOS

Bios and coms setup utility သည္ ကြန္ပ်ဴတာတိုင္းတြင္ မရိွမျဖစ္လိုအပ္ေသာ အရာတစ္ ခုျဖစ္သည္..hardware နဲ ့operating system တို ့ခ်ိတ္ဆက္ လုပ္ ေဆာင္ၾကသည့္ အခါအေရးၾကီး ေသာၾကားခံmedia တစ္ခုဆိုရင္လည္းမမွားေပ..BIOS သည္ basic input/output system ျဖစ္ျပီး instructions အစုအေ၀း တစ္ခုျဖစ္သည္ အဲဒီ instructions ေတြကို power off သြားသည့္တိုင္မ ေပ်ာက္ပ်က္ေအာင္ထိမ္းသိမ္းေပးတဲ ့အရာကေတာ့ CMOS (Complementary Metal Oxide Semiconductor)ျဖစ္ပါတယ္..ေအာက္မွာျပထားတဲ ့ပံုက BIOS ရဲ ့ feature ေတြျဖစ္ပါတယ္ အ ေၾကာင္းအရာအျပည့္အစံုေတာ့မဟုတ္ ဘူး အေရး ၾကီး တဲ့ အခ်က္ ေတြ ကိုသာေဖာ္ျပလိုက္ပါ တယ္ ..ဒီ bios ထဲကို ၀င္ေရာက္ဖုိ ့အတြက္ စက္စဖြင့္လ်င္ဖြင့္ခ်င္း ကီးဘုတ္မွ delete Key ကိုနိုပ္ထား ေပးရပါတယ္ ..POST လုပ္ငန္းစဥ္ ျပီးဆံုးတာနဲ ့ ေအာက္က screen အျပာ ေရာင္ေလးတက္ လာ ပါမယ္..ေဖာ္ျပထားတဲ ့feature တစ္ခုခ်င္းစိီက ဘာလုပ္ငန္းေတြ ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္ဆိုတာ ေအာက္ မွာေလ့လာနိုင္ပါတယ္။ - Standard CMOS Features Standard cmos features ထဲကို ၀င္မယ္ဆိုရင္ သူ ့ကို enter နိုပ္ျပီး၀င္ရပါတယ္..သူ ့မွာ date time setting ပါ၀င္တယ္..လက္ရိွကြန္ပ်ဴတာကသံုးေနတဲ ့ current date and time ကိုတိုက္ထားေပးဖို ့ လိုပါတယ္..ဒါမွSystem ရဲ ့ date and time ကအျမဲမွန္ကန္မွာျဖစ္ပါတယ္..အကယ္လို ့မ်ားdate time ေတြမမွန္ဘူး ျပင္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ arrow keys (သို ့) page up , page down key ေလးနဲ ့ ျပင္လို ့ရပါတယ္..ေနာက္ ကိုယ့္ရဲ ့စက္မွာ hard disk က IDE drive တပ္ထားတယ္ဆိုရင္ ဒီေနရာမွာျမင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္ သူ ့ရဲ ့specification ကိုၾကည့္ခ်င္ရင္ တပ္ထားတဲ ့ hard disk ေပၚမွာ press enter ကို နိုပ္ျပီးေတာ့ၾကည့္လို ့ရပါတယ္..floppy ,CD ROM drive တပ္ထား တယ္ဆိုရင္ လည္း ဒီေနရာမွာျမင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္..(hard disk တစ္လံုးက မေကာင္းေတာ့ဘူး Boot လည္းမ တက္ေတာ့ဘူး ဘာမွကိုမေပၚေတာ့တာ ဆိုရင္ hard disk ကို bios က detect မိမမိ ဒီေနရာ ေလးမွာလာ ျပီးစစ္လုိ ့ရပါတယ္)ပံုမွန္အတိုင္း ဆိုရင္ေတာ့ hard disk ကို bios က auto detect သိပါတယ္..အဲလို auto detect သိတာကို plug and play bios လို ့ေခၚပါတယ္.. ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳကို Arrow key (သို ့) page up , page down key ေလးနဲ ့ျပင္နိုင္တယ္..Feature တစ္ခုနဲ ့တစ္ခု အ၀င္အထြက္ကို Esc ကီးနိုပ္ျပီးေတာ့ သံုးနိုင္တယ္..bios ရဲ ့ ေအာက္ေျခနားမွာ လည္းအသံုးျပဳပံုကိုေရးျပထားပါတယ္… - Advanced BIOS Features Advanced BIOS Features မွာ boot setting ေတြပါ၀င္ပါတယ္ ေနာက္အျခား feature ျဖစ္တဲ ့ level 1,level 2 cache ေတြရဲ ့setting ေတြပါ၀င္တယ္.. အဓိကကေတာ့ user မ်ားအသံုးမ်ားတဲ ့boot setting ေတြကိုအစဥ္လိုက္ေၾကျငာထားတယ္ အဲဒီေၾကျငာထားတဲ ့အတိုင္း system ကအလုပ္ လုပ္သြားမွာျဖစ္ ပါတယ္..ဆိုပါစို ့က်ေနာ္တို ့က first boot device ကို CD ROM လို ့ေျပာင္းထားမယ္ ဆိုရင္ computer စဖြင့္ဖြင့္ျခင္းမွာ post လုပ္ငန္းစဥ္ျပီးတာနဲ ့ bios ကို စစ္ပါတယ္..အဲဒီမွာ က်ေနာ္တိို ့ က CD ROM လုိ ့ေၾကျငာခဲ ့တဲ ့အတြက္ စက္က ပထမဆံုးboot လုပ္မည့္ CDROM drive မွာ information သြားစစ္ပါ တယ္ ..installation လုပ္မည့္ေခြမထည့္ထားရင္သူက second boot ျဖစ္တဲ ့ hard disk ကိုဖတ္မယ္ ..တကယ္လို ့ first boot ေကာ second boot ေကာတပ္မ ထားဘူးဆိုရင္ေတာ့ third boot ျဖစ္တဲ ့ floppy ကိုဖတ္မွာျဖစ္ပါတယ္..(ဒါေပမဲ ့ဒီဘက္ေခတ္မွာ floppy ကမသံုးသေလာက္ရွားသြားခဲ ့ပါျပီ) Windows installation လုပ္တဲ ့အခါမ်ိဳးက်ရင္ဒီေနရာ first boot device မွာ CD ROM ထားေပးရပါမယ္..က်န္တဲ ့အခ်ိန္မွာေတာ့ first boot ကို Hard disk ထားေပးရပါတယ္.. ပံုမွန္အတိုင္းဆိုရင္ First boot device =Hard disk Second boot device=CD ROM Third boot device=Floppy - Advanced Chipset Features ဒီ features မွာ user အေနနဲ ့ hardware ေတြရဲ ့အလုပ္လုပ္ေဆာင္ပံုနဲ ့ရင္းနွီးက်ြမ္း၀င္သူူ ျဖစ္မွသာ ျပဳျပင္တာ အဆင္ေျပမွာျဖစ္တယ္..ကိုယ္က မသိပဲနဲ ့ျပင္လိုက္တဲ ့အခါ system unstable ျဖစ္သြားနိုင္ပါတယ္…ဒီ setting မွာ memory ရဲ ့ timming ေတြကိုျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ လုိ ့ရပါတယ္.. - Inegrated Peripherals Hardware device ေတြရဲ ့ I/O(input/output)controller ျဖစ္တဲ ့ IDE drive,serial port.,parallel port ,keyboard စတဲ ့ device ေတြ ကို Modify လုပ္ေပးနိုင္တယ္..မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ usb keybord ကိုေျပာင္းလဲတပ္ဆင္တဲ့အခါမွာ ကီးဘုတ္က အလုပ္မလုပ္တာတို ့ျဖစ္ခဲ့မယ္ဆိုရင္ ဒီေနရာေလးမွာ usb keyboard ကိုenable ေပးထားသလားဆိုတာ လာစစ္လို ့ရပါတယ္… - Power Management Setup Power management က power အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြရဲ ့feature ေတြကို control လုပ္ေပးတယ္မ လိုအပ္တဲ ့အခ်ိန္မွာ power ကို reduce လုပ္ဖို ့အတြက္ modify လုပ္နိုင္ပါတယ္..Display monitor , Hard drive, Shut down,Hibernate and stand by mode နဲ ့Low battery warnings ေတြကို power management ကေနျပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္.. - PnP/PCI Configurations PnP/PCI Configurations မွာ PCI slot ေတြရဲ ့ IRQ's ေတြကို assign လုပ္ေပးနိုင္တယ္.. IRQ ဆိုတာinterest requestေခၚဆိုတာ ျဖစ္ပါတယ္ သူ ကhardware device ေတြရဲ ့level ေတြကို IRQ number ေတြနဲ ့ခြဲျခားေပးထားတာျဖစ္တယ္.. - PC Health Status PC Health Status မွာ cpu ရဲ ့ temperature ,cpu ရဲ ့fan speed, voltages ေတြကိုျပထားတယ္.. အဲမွာ temperature ျမင့္လာတာနဲ ့အမ်ွ heat တက္လာမယ္..heat တက္လာတဲ ့အခါ cpu အ၇မ္းပူလာျပီးေတာ့ေလာင္သြားနိုင္တယ္..ခုေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ သတ္မွတ္ထားတဲ ့cpu temperature ထက္ေက်ာ္လာ၇င္ေတာ့ cut off လုပ္လိုက္ပါတယ္.(သို ့) Restart က်သြားပါ တယ္..အစိ္မ္းေရာင္နဲ ့ျမင္ေတြ ့ေနရတဲ ့ informations ေတြက user အေနနဲ ့ေျပာင္းလဲခြင့္မရိွပဲ ဖတ္ရွဳလို ့ရရံုသက္သက္ Information ေတြျဖစ္တယ္..cpu warning message ျပေစခ်င္တယ္ဆို၇င္ enable ေပးထားလို ့လည္းရပါတယ္… - Load Fail-Safe Defaults ကုိယ့္ရဲ ့စက္မွာ Bios ကျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို ့ (သို ့)system unstable ျဖစ္လာျပီဆိုရင္ သူ ့နဂိုမူရင္း Ddfault setting ကို ေျပာင္းလဲေပးနိုင္တယ္..Bios ထဲမွာ ကုိယ့္ရဲ ့ေျပာင္းလည္းမွဳေတြက အ၇မ္း မ်ားေနမယ္..ကိုယ့္ဘာသာကို ဘာေျပာင္းလုိ ့ေျပာင္းလိုက္မိမွန္း မသိေတာ့တဲ ့အေျခအေနမ်ိဳး တစ္ခါ တခါက်ေတာ့လဲBios ထဲမွာ ဘယ္ setting မွားလို ့မွားေနမွန္းမသိေတာ့ဘူးဆိုရင္ အေကာင္းဆံုးက ေတာ့ ဒီ Load Fail Safe Mode Defaults ကိုေရြးေပးလိုက္ပါ..ျပီးတာနဲ ့ function key F10 ကိုနိုပ္လိုက္လို ့ရိွရင္ ေအာက္ကပံုအတိုင္းေပၚလာမယ္အဲက်ရင္ ကီးဘုတ္မွ Y ကိုနိုပ္ေပးလိုက္ပါ.. - Load Optimized Defaults သူကလည္း Load Fail-Safe Defaults နဲ ့တူတူပါပဲ..ဒါေပမဲ့ system ကို အေကာင္းဆံုးနဲ ့ အဆင္ေျပဆံုး setting ေတြကို သူကျပင္ဆင္ေပးတယ္ သူကိုလည္း save ျပီးထြက္မယ္ဆိုရင္ F10 ကို နိုပ္ျပီး ေအာက္ကပံုေပၚလာတာနဲ ့ Y (yes) ေပးလိုက္ပါ.. - Set Supervisor Password / Set User Password Bios password လို ့လည္းေခၚၾကပါတယ္..သူက system ကို တျခားသူေတြ ၀င္ေရာက္ျပဳျပင္ျပီး system unstable ျဖစ္မွာစိုးတဲ့အတြက္ ဒီ Bios ကို password ခံထားလို ့ရပါတယ္ …ကိုယ္က အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္password ေမ ့သြားခဲ့ရင္လည္း motherboard ေပၚမွာ cmos jumper ကို reset လုပ္လိုက္တာနဲ ့အဆင္ေျပပါတယ္..ဒါမွမဟုတ္ရင္လည္း cmos battery ကိုစကၠန္ ့30 ေလာက္ျဖဳတ္ထားျပီးျပန္တပ္လိုက္ရင္လည္း bios ထဲကိုျပန္၀င္လို ့ရပါတယ္.. - Save and Exit Setup Bios ထဲမွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲထားသမွ်ကို အတည္ျပဳသိမ္းဆည္း ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဒီ save and exit setup ကို enter ေခါက္လိုက္တာနဲ ့ ေျပာင္းလဲလိုက္တဲ့အတိုင္း သိမ္းမည္လား မသိမ္းဘူးလားလို ့ ေမးတဲ ့အခါ yes or no (Y/N)ရိုက္ေပးလိုက္ရံုပါပဲ… - Exit without Saving တကယ္လို ့မွ မိမိက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲထားတာေတြကို မသိမ္းခ်င္ဘူးဆိုရင္Exit without Saving နဲ ့ ထြက္ျပီး သိမ္းမွာလားဆိုရင္ No ေပါ့ ..” N ”ဟုရိုက္ျပီးထြက္ပါ..